چاقی علل متعدد و مختلفی دارد ولی هر علت درونی یا بیرونی که با اختلال در تعادل بین انرژی وارد شده به بدن و انرژی مصرفی و یا جذب و دفع مایعات و مواد مصرفی دیگر همراه باشد افزایش وزن حاصل می شود.
عوامل ژنتیکی و ارثی
با وجود نظرات علمی متنوع ،متفاوت بودن نحوه افزایش وزن و چاقی در افراد جامعه ،نقش مساله ژنتیک را پررنگ می کند.
همچنین مساله ژنتیک با محل تجمع چربی در اندام های مختلف نیز در ارتباط می باشد و در حقیقت شکل اندام افراد را به صورت فرم سیبی(چاقی شکمی) یا به صورت گلابی(چاقی باسن و ران) یا چاقی فرم بوفالویی (چاقی نواحی بازو ، کتف و پشت) تعیین می کند.
حدود 250-300 اختلال ژنتیکی شناسایی شده است که زمینه ارثی ابتلا به چاقی را فراهم می آورند. به همین علت است که برخی از افراد سریع تر از دیگر افراد هم جنس و هم سن به چاقی مبتلا می شوند.
اختلالات متابولیکی و غدد درون ریز:
تغییرات حاصل شده در عملکرد غدد درون ریز ( کم کاری یا پر کاری آنها) ، عدم تعادل در سوخت و ساز مواد مغذی دریافتی را به وجود می آورند که از جمله آنها :
• برداشتن بیضه یا تخمدان یا نارسایی آنها از عوامل زمینه ساز چاقی می باشد.
در خانم های مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک علاوه بر عوارض شایع ، چاقی نیز در پی دارد.چاقی ناشی از این اختلال بیشتر شبیه چاقی مردانه است.
• کم کاری غده تیروئید که اغلب با میل زیاد به خواب ، بی تحرکی و عدم فعالیت همراه بوده و با بی حوصلگی و عدم نشاط نمود پیدا می کند ، موجب افزایش وزن و تجمع مایعات در بدن میشود.
• کمبود هورمون رشد : در بالغین چربی احشایی و زیر پوستی را افزایش داده و توده عضلانی را کاهش می دهد.
• کاهش خفیف فعالیت غده هیپوفیز نیز عامل ایجاد چاقی های متوسط است.
• سطوح غیر عادی هورمون گرلین که در افراد موجب گرسنگی می شود و متابولیسم را کند می کند ، موجب تجمع چربی می شود.
• ضایعات وارد شده بر هیپوتالاموس که کنترل کننده مرکز سیری و گرسنگی است ، نیز در افزایش یا کاهش وزن اثر غیر قابل تردیدی دارد.
• آسیب های غده پانکراس و متعاقبا اختلال در ترشح هورمون انسولین در اثر عوامل مختلف می تواند موجبات برخی از چاقی ها را فراهم سازد.
• چاقی شکمی ناشی از یائسگی : استروژن هورمونی است که در منطقه لگن و ران باعث تجمع بیشتر چربی در این ناحیه می شود. با شروع یائسگی و کاهش هورمون استروژن و اختلال در عملکرد آن بزرگ شدن شکم اتفاق می افتد.
عوامل بیرونی( محیطی ، رفتاری ، زمینه ای)
1- داروهای مصرفی از قبیل داروهای کنترل کننده غده تیروئید ، تخمدان ها ، آرامبخش ها و خواب آور ها ، قرص های ضد بارداری ، کورتیکو استروئیدها ، داروهای ضد افسردگی و داروهای مورد استفاده در درمان صرع و بیماری های روانی در انرژی پایه تغییراتی ایجاد می شود.
2- افزایش تعداد سلول های چربی که در دوران کودکی به علت افزایش مصرف مواد غذایی بیش از نیاز رخ می دهد. پرخوری بیش از حد در کودکی به عنوان یکی از علل شناخته شده چاقی است.ساخت سلول های جدید چربی در 2-3 سال نخستین زندگی بسیار سریع تر است و هر چه میزان ذخیره چربی بیشتر باشد ، تعداد سلول های چربی هم افزون تر می شود. تعداد سلول های چربی در کودکان چاق گاه تا 3 برابر تعداد آن در کودکان طبیعی است اما تعداد سلول های چربی پس از بلوغ درسرتاسر عمر تقریبا ثابت می ماند. لذا این نظریه وجود دارد که تغذیه بیش از حد در دوران کودکی به ویژه در شیر خوارگی و به میزان کم تر در سال های بعدی کودکی می تواند به چاقی منجر شود.
3- سوء تغذیه قبل از بارداری ، پرخوری و کم خوری در طی بارداری به علت ایجاد تغییرات در برنامه های رشدی و ذخیره سازی جنین عامل و زمینه ساز چاقی و بیماری های قلبی و عروقی در دوران های بعدی زندگی می شود.
4- صرف غذا دروعده های غذایی نامنظم
5- ریزه خواری ، بیش خواری و ناخنک زدن مداوم
6- عدم تحرک و فعالیت بدنی به دلیل استفاده از برخی تکنولوژی ها ، کاهش روز افزون فضای آزاد برای تفریح و فعالیت بدنی ، میزان انرژی مورد نیاز بدن را کاهش میدهد.
7- اختلالات مربوط به خوردن مانند:
• سندروم غذای نیمه شب: یکی از اختلالات شناخته شده در افراد چاق است. اینگونه افراد 25-50 درصد انرژی دریافتی روزانه خود را از عصر تا صبح روز بعد مصرف می کنند. در این قبیل افراد اختلالات خواب ، آپنه و بیداری های شبانه نیز دیده می شود.
• برخی افراد در جریان موقعیت های نامناسب و استرس زا دچار پرخوری و اضافه وزن می شوند چرا که باور دارند با خوردن غذا می توانند از تنش ها و مشکلات خود بکاهند.
• سیگار : در تعداد کمتری از افراد کشیدن سیگار موجب مهار اشتها می گردد.
• افزایش وزن در دوره بارداری که امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است ولی در بعضی از افراد بیش از حد انتظار و خارج از محدوده قابل قبول صورت می گیرد و پس از زایمان و تولد نوزاد در دوران شیردهی نیز ادامه می یابد ودر هر حاملگی و شیردهی نیز این روند رخ می دهد و در نتیجه در طول زمان به چاقی های پایداری مبدل می گردد.
