نام تجاری گیاه:

Borage

نام علمی گیاه:

Echium amoenum

تاریخچه:

گل گاوزبان با نام علمی Echium amoenum بومی مناطق محدودی از بخش های شمالی ایران و قفقاز است. این گیاه در بسیاری از مناطق اروپا، غرب آسیا و آمریکای شمالی می روید و اغلب به صورت وحشی در کناره ی رودخانه ها دیده می شود. در اوایل قرن نوزدهم قسمت های جوان گیاه مثل شاخ و برگ آن، به صورت پخته شده یا سالاد مصرف می شد. گیاه شناسان قدیم، گاهی این گیاه را Bugloss هم نامیده اند. برپایه ی برخی مستندات، Borago، نام لاتین گل گاوزبان، تحریفی از کلمه ی CoragoCor به معنی قلب و ago  به معنی گذشته) است. این نامگذاری به سبب تأثیر این گیاه بر قلب انسان بود. هر چند، جان استیو هنسلو(1861-1796) گیاه شناس انگلیسی، معتقد بود این کلمه از barrach، واژه ای از زبان ایرلندی کهن (سلتی) به معنی مرد دلاور، مشتق شده است.


خصوصیات محصول

1- آرام کننده ی سیستم عصبی و درمان ناراحتی های اعصاب

 در پژوهشی، 35 بيمار مبتلاء به اختلال افسردگی عمده ی خفيف تا متوسط را بررسی کردند. این بیماران، به صورت تصادفی دارونما يا 375 ميلي گرم از عصاره ی آبی گل گاوزبان دريافت كردند. آنها، طی شش هفته بررسی شدند و نتایج نشان داد، در هفته هاي پایانی، عصاره ی گل گاوزبان نسبت به دارونما برتری داشت البته اين اختلاف در هفته ی چهارم معني دار و در هفته ی ششم نزديك به معنی دار بود. عصاره ی گل گاوزبان در هيچ كدام از هفته ها بيش از دارونما عوارض جانبی ايجاد نكرد.

همچنین کارآزمایی بالینی با هدف بررسی اثربخشیِ عصاره ی آبی گل گاوزبان در درمان بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری(33 بیمار) نشان داده است، این عصاره، می تواند دارویی مؤثر و بی خطر برای درمان اینگونه بیماران باشد؛ هرچند مطالعات بیشتری برای تأیید آن لازم است. عصاره آبی گل گاو زبان احتمالا با اثر بر سیستم سروتونرژیک سبب کاهش ناراحتی های اعصاب می شود.

2- تنظیم ضربان قلب

 در پژوهشی به 10 گروه موش صحرايی نر به ترتيب 100 و 200 و 400 و 600 ميلی گرم بر كيلوگرم جوشانده ی گل‌گاوزبان، به مدت 6 روز خورانده شد. در حالیکه، گروه كنترل آب دريافت می‌كردند. سپس ضربان قلب پیش و پس از تزريق فنيل اِفرين از طريق دم حيوان، با روش غير تهاجمی اندازه‌گيری شد. مصرف گل‌گاوزبان به همراه لیموعمانی، موجب كاهش ضربان قلب پايه و ضربان قلب پس از تزريق فنیل اِفرین شد. بيشترين اثر مربوط به عصاره ی ليمو عمانی و گل‌گاوزبان با دوز 100ميلي‌گرم بر كيلوگرم بود و بين گروه دم‌كرده ی گياهان مزبور و گروه كنترل، از نظر ضربان قلب پايه، اختلاف معنی داري وجود داشت. خاصيت پايين‌آورندگی ضربان قلب اين عصاره‌ها بيش از خاصيت پايين‌آورندگی فنيل‌ اِفرين با دوز 6/688 ميلی‌گرم بر كيلوگرم بود. یافته های این آزمایش نشان می دهد مصرف دم‌كرده ی گل گاوزبان  سبب افزایش فشار خون می شود ولی مصرف آن به همراه لیمو عمانی برای كاهش ضربان قلب مفید است.

3- ضد تشنج

در پژوهشی اثر ضد تشنجی عصاره ی متانولی گل گاوزبان ایرانی بر تشنج ناشی از پیکروتوکسین در موش های سوری بررسی شد. ابتدا حیوانات از طریق تزریق داخل صفاقی دوزهای مختلفِ عصاره ی این گیاه، پیش درمانی شدند و پس از 20 دقیقه به آنها پیکروتوکسین تزریق شد، سپس میزان تأثیر عصاره در تغییر زمان شروع حملات تشنجی، دوام تشنج ها و زمان مرگ ناشی از پیکروتوکسین در گروههای داوطلب و شاهد اندازه گیری و مقایسه شد. مطالعات فیتوشیمیایی، وجود فلاونوئیدها را در این گیاه نشان داده و ثابت شده است که این ترکیب ها مـی تواننـد بـا اتصـال بـه گیرنـده هـای بنزودیازپینی، اثری مشابه آنها از خود بـر جـای گذارنـد. در ایـن مطالعـه، نتایج به دسـت آمـده، نشـان داد کـه عصـاره ی متـانولی گل گاوزبان در موش سوری، آثار ضـد تشنجی دارد. عصاره ی این گیاه، زمـان شـروع تشـنج را نسبت به گروه شاهد که فقط پیکروتوکسـین دریافـت کردنـد، بـه میــزان چشمگیری بــه تــأخیر انداخت.

4- رفع حساسیت و التهاب های پوستی

 پژوهشی منتشر شده در  فصلنامه ی دانشگاه علوم پزشکی لرستان اثر گل گاوزبان بر بهبودی و عود درماتیت اتوپیک (یک بیماری مزمن پوستی) را بررسی کرد. اين مطالعه برای مقايسه ی تأثير كورتون و عصاره ی گل گاوزبان بر بهبودي و عود ضايعات كودكان مبتلا به درماتيت اتوپيك انجام گرفت. در این کارآزمایی بالینی دو گروه 25 نفره(کودکان تا 12 سال) بیمار مبتلا به درماتیت اتوپیک به طور تصادفی انتخاب و به صورت یک درمیان برای آن ها کورتون موضعی یا عصاره ی گل گاوزبان تجویز شد. یافته های این بررسی 20 روز پس از شروع درمان مشخص کرد كه ميزان بهبودي در پاسخ به مصرف عصاره ی گل گاوزبان 72 درصد، خوب، 4 درصد، متوسط و 24 درصد، ضعيف بوده است. در حاليكه با مصرف كورتون، میزان بهبودی، 24 درصد خوب، 12 درصد متوسط و 64 درصد ضعيف بود. ضايعات پوستی هم، پس از مصرف عصاره و تا 10 روز پس از قطع مصرف آن اصلأ عود نداشت؛ در حاليكه پس از استفاده ی كورتون موضعی، 64 درصد عود متوسط و 36 درصد عود كم مشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آمده به دلیل میزان بیشتر بهبودی و عود کمترِ بیماری با عصاره ی گل گاوزبان نسبت به کاربرد داروی کورتون می توان از عصاره ی این گیاه در درمان درماتیت پوستی استفاده کرد.

سال 2009، پژوهشی در مجله ی British Journal of Nutrition منتشر شد. براساس نتایج این پژوهش، مصرف عصاره یا روغن گل گاوزبان سبب کاهش التهاب و قرمزی پوست در زنان شد. برمبنای همین پژوهش، اختلالات پوستی ناشی از عدم تعادل اسیدهای چرب با این گیاه درمان می شود یعنی این گیاه به درمان آکنه، اگزما و پسوریازیس هم کمک می کند. 

5- رفع التهاب و مقابله با روماتیسم

پژوهشی به منظور بررسی عصاره ی گل گاوزبان در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شد. در این کارآزمایی بالینی دو سوکور، به مدت 24 هفته، به 37 فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید، به میزان 1/4 گرم عصاره ی گل گاوزبان داده شد. نتایج این بررسی نشان داد که مصرف عصاره ی این گیاه علائم بالینی آرتریت در این افراد را بدون ایجاد عوارض جانبی کاهش داد.

پژوهش دیگری در افراد مبتلا به آرتریت نشان می دهد که مصرف گل گاوزبان علائم صبحگاهی این بیماری مثل خشکی و درد مفاصل را کاهش می دهد. مطالعات نشان می دهد که عصاره ی گل گاوزبان پس از وارد شدن به بدن به ماده ای به نام دی هومو گاما لینولئیک اسید(DGLA) تبدیل می شود. این ترکیب با مهار سنتز لکوترین به کاهش التهاب در بدن کمک می کند.

6- کاهش التهاب و نارسایی کلیه

پژوهشی با هدف تعيين تأثير مصرف دمكرده ی گل گاوزبان بر بيوشيمي ادرار و خون بيماران غير دياليزي مبتلا به نارسايي كليه انجام گرفت. در اين كارآزمايي باليني يك گروه 25 نفره از بيماران بالغ مبتلا بهCRF (نارسایی مزمن کلیه) به طور تصادفي انتخاب و براي آنها دمكرده ی گل گاوزبان به مدت يك هفته، روزي دوبار تجويز شد. بهبودي نسبي و پيشگيري از شدت نارسايي مزمن كليه با افزايش ميزان تصفيه ی گلومرولي (GFR) مشخص شد. استفاده از دمكرده ی گل گاوزبان دو بار در روز به مدت يك هفته، نشان داد كه GFR بيماران به ميزان كاملاً مشخصی افزايش يافته است. از ديگر شاخص هاي بهبودي و كنترل پيشرفت CRF، كاهش ميزان فشار خون و وزن بيماران است زيرا تجمع مايعات در بدن سبب افزايش اين دو شاخص مي شود. در اين مطالعه پس از مصرف گل گاوزبان، كاهش مشخصي در ميزان فشار خون و وزن بيماران مشاهده شد. براساس نتايج اين بررسي، دفع كراتينين، سديم و فسفر ادرار بيماران، افزايش يافت كه نشانه هاي خوبي از تأثير مصرف این گياه بود. با توجه به بی عارضه بودن گياه و تأثير مصرف خوراكي آن بر بهبود برخي معيارهاي عملكرد كليه مثل افزايش GFR، مي توان مصرف دمكرده­ی آن را به بيماران مبتلا به نارسايي كليه ی خفيف تا پيشرفته توصيه کرد.

براساس پژوهش دیگری از اينگرام و همكارانش، روي موش هاي آزمایشگاهی در اُنتاريوی كانادا، پس از 7 روز مصرف خوراكي روغن بذر گاوزبان، التهاب و صدمه های گلومرولي و اسكلروز كاهش يافته بود.

7- تنظیم قند خون

پس از بررسی تأثیر عصاره ی هیدروالکلی گیاه گل گاوزبان بر بهبود بیماری قندخون، پژوهشی در مجله ی علوم پزشکی پارس منتشر شد. در این مطالعه تأثیر گل گاوزبان روی 30 موش صحرایی نر دیابتی شده به صورت تزریق عصاره ی داخل صفاقی، به مدت 30 روز بررسی شد. سطح  انسولین درحیوانات تحت تیمار با دوز600 میلی گرم برکیلوگرم عصاره ی گل گاوزبان نسبت به گروه دیابتی افزایش معنی‌داری را نشان داد و فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز هم درگروه‌های دریافت‌کننده ی دوزهای 400 و 600 میلی گرم بر کیلوگرم نسبت به گروه دیابتی افزایش یافت. این مطالعه ثابت کرد که عصاره ی گل‌گاوزبان ایرانی دارای اثر کاهندگی قند‌خون است و می‌تواند از کاهش وزن دیابتی جلوگیری کند. همچنین سطوح تری‌گلیسرید، کلسترول تام و LDL در همه ی گروه‌ها به صورت وابسته به دوز  کاهش یافت، که این کاهش در دوزهای 400 و600 میلی‌گرم در کیلوگرم از عصاره در مقایسه با گروه کنترل دیابتی معنی‌دار بود. این اثرها احتمالا به دلیل وجود ترکیباتی چون فلاونوئیدها، ساپونین‌ها و خواص آنتی‌اکسیدانی آن است.

8- ضد سرطان

تحقیقات نشان می دهد که گیاه گل گاوزبان، خواص آنتی اکسیدانی و ضد جهش زایی دارد که با رشد سلول های سرطانی مبارزه می کند. مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که عصاره ی این گیاه فعالیت سلول های سیتوتوکسیک را افزایش می دهد (سلول های سیتوتوکسیک به طور چشمگیری از عمر سلول های سمی و سرطانی می کاهد). مکمل های گل گاوزبان از DNA سلولی محافظت می کنند و آسیب های اکسیداتیو که باعث التهاب و بیماری می شوند را به طور طبیعی کاهش می دهند.

گل گاوزبان ايرانی مواد مؤثر فراوانی از قبيل تانن، موسيلاژ، تركيبات فنلي، مواد قندي، فلاونوئيد و مقدار كمي آلكالوئيد دارد. در اين گياه، 3 تا 5 درصد موسيلاژ، 0/15 درصد فلاونوئيد و13/43 درصد آنتوسيانين با آگليكون دلفيدين و سيانيدين وجود دارد. مقدار ناچيزی آلكالوئيد از دسته ی پيروليزيدين هم در این گیاه یافت می شود.

  • کشت گل گاوزبان در دو فصل بهار و پاییز انجام می‌شود و بهترین روش، کاشت بذر در فصل پاییز است.
  • در افسانه های رومی آمده است که اگر زنی مقدار کمی از این گیاه را در نوشیدنی مردی بریزد به او شجاعت می دهد.
  • هومر شاعر و مورخ یونانی گل گاوزبان را شادی آور و غم زدا دانسته است.
  • گل گاوزبان در فرانسه «شكوفه ی آبی تندرستی» ناميده می شود زيرا گل های آن به رنگ آبی  و داروی مناسبی برای درمان حساسیت های دهقانان، هنگام كاركردن است.
  • گل گاوزبان در ایران، از گیاهان بومی گیلان به شمار می رود و در بسیاری نقاط این استان، به شکل خودرو وجود داشته است. هرسال از زمين های زير كشت گياه طبی گل گاوزبان در استان گيلان، بيش از 400 تن محصول به ارزش اقتصادی بيش از پنج ميليارد ريال برداشت مي شود.

    بهترین زمان مصرف چای گل گاوزبان 2 ساعت پیش و پس از غذا.

    3 تا 5 عدد چای کیسه ای در روز.

    عصاره ی گل گاوزبان، 1000 تا 1300 میلی گرم در روز.

    • خانم های باردار و شیرده پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند.
    • افراد مبتلا به اختلالات خونریزی و اختلالات کبدی پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند.
    • گل گاوزبان ممکن است خطر خونریزی در طول و پس از عمل جراحی را افزایش دهد. حداقل 2 هفته پیش از عمل جراحی از مصرف گل گاوزبان خودداری شود.

      ممکن است مصرف همزمان گل گاوزبان با داروهایی مثل کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی توئین، ریفامپین، آسپرین، کلوپیدوگرل، دیکلوفناک، ایبوپروفن، ناپروکسن، انوکساپارین و هپارین تداخل داشته باشد. اگر از مصرف کنندگان این داروها هستید پیش از مصرف گل گاوزبان و یا مکمل های آن با پزشک مشورت کنید.

      خواص دارویی گل گاوزبان را رومی ها از اوایل قرن سوم پیش از میلاد شناخته و به اروپا معرفی کردند. ایشان، از سالیان بسیار دور برگ های این گیاه را می خیساندند و آن را همچون نوشیدنی ارزشمندی برای آرامش بخشی و برطرف نمودن مشکلات عصبی استفاده می کردند. جان جرارد گیاه شناس قرن شانزدهم معتقد بود که گل گاوزبان افراد را شاد و سرزنده می کند.

      پلینی دالدر فیلسوف رومی اعتقاد داشت که این گیاه ضد افسردگی است و افراد را شجاع می کند. جان اِولین (John evelyn،) نویسنده ی انگلیسی قرن هفدهم میلادی، می نویسد: «گل گاوزبان بیماری و تنبلی را دور می کند، طبع گرم و خشکی دارد، جويدن برگ تازه اش، به طور سنتی برای درمان جوش های چركی دهان مفيد و دم كرده ی آن برای تنگی نفس سودمند است. این گیاه، از بين برنده ی افسردگی، كاهنده ی فشارخون، شادی آور، رقيق كننده ی خون، رفع كننده ی اضطراب و دلهره و از بين برنده ی تپش قلب است. گياهی خواب آور، معرِق و باز كننده ی عروق است، همچنين ضدبلغم و سودا، تب و سرفه بوده و برای نفخ مؤثر است.


دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *