ویتامین ها دسته ای از مواد هستند که معمولا بدن قادر به تولید آنها نیست و باید از طریق مواد غذایی به بدن برسند.
ویتامین دی ( VITAMIN D)
این مواد در تنظیم واکنش های شیمیایی بدن انسان مهم بوده و نقش حیاتی دارند. برخلاف ویتامین های دیگر که باید از طریق غذا تامین شوند بدن انسان میتواند خودش سازنده این ویتامین باشد.
پس ویتامین دی یک ویتامین واقعی نیست و بسیاری از محققین آن را بیشتر یک هورمون میدانند تا یک ویتامین. ورود ویتامین دی از طریق غذا به بدن انسان معمولا بصورت ویتامین D3 می باشد.تولید ویتامین دی در بدن پستانداران براثر تابش نور خورشید بر پوست صورت میگیرد.
این خوب است چون غذاها معمولا مقدار کافی ویتامین دی ندارند. پس ویتامین دی را که کلسیفرول مینامند، یکی از ویتامینهای لازم برای بدن و از ویتامینهای محلول در چربی است، که به رشد و استحکام استخوانها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک میکند.
در یک فرد با پوست روشن تابش روزانه ۲۰-۱۵ دقیقه نور آفتاب در ساعات میانه روزهای تابستان به پوست صورت و ساعدها ۳-۲ بار در هفته میتواند مقدار کافی از ویتامین دی را ایجاد کند. البته در افراد با پوست تیره و یا در افراد مسن مدت تابش مورد نیاز برای ساخت مقادیر کافی از ویتامین دی بیشتر است.
نقش اصلی ویتامین دی در بدن کمک به جذب کلسیم و فسفر از طریق روده است. وجود کلسیم و فسفر در بدن برای سالم و قوی ماندن استخوان های ضروری است. پس ویتامین دی برای سالم و قوی بودن استخوان ها ضروری است. شیوع کمبود ویتامین دی به خصوص در زنان و کودکان ایرانی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد است.
علائم کمبود ویتامین دی در بسیاری اوقات مبهم و غیر اختصاصی است و به همین علت در بسیاری اوقات دیر تشخیص داده میشود. علائم کمبود در بچه ها و بزرگسالان قدری متفاوت است.
مهمترین این علائم در کودکان عبارتند از :
ریکتز یا راشیتیسم (پرانتزی شدن پا، زانوی ضربدری و ضعف استخوانها) بیماری است که به علت کمبود ویتامین دی در بچه ها ایجاد شده و خود را معمولا بصورت زانوهای پرانتزی و مچ دست کلفت نشان میدهد.
دیر راه افتادن بچه و کوتاه قدی وی میتواند از علائم کمبود ویتامین دی باشد.
بچه مبتلا به کمبود ویتامین دی دیر دندان درمیاورد.
تحریک پذیری بچه ها میتواند نشانه ای از کمبود ویتامین دی باشد.
کمبود ویتامین دی موجب افزایش استعداد بچه به عفونت میشود.
در کمبود شدید ویتامین دی بچه دچار کرامپ یا اسپاسم عضلانی، تشنج و مشکل تنفسی میشود. این علائم به علت کمبود کلسیم ایجاد میشود.
بندرت در کمبود شدید ویتامین دی ضعف عضله قلب (کاردیومیوپاتی) ایجاد میشود.
علائم کمبود ویتامین دی در بزرگسالان عبارتند از :
درد مبهم و پراکنده در تمام بدن
ضعف کلی بدن و ضعف در ایستادن و بالا رفتن از پله و در مراحل پیشرفته تر لنگیدن
درد استخوان بخصوص در دنده، مفصل ران، کف پا و ران
کمبود این ویتامین باعث میشود که دستگاه ایمنی بدن ضعیف شده و باعث میشود فرد مبتلا به سرطان و دیابت و حتی عفونت بگردد.
تشخیص کمبود ویتامین دی معمولا با بررسی سطح این هورمون در خون صورت میگیرد.
درمان کمبود این هورمون مصرف آن است. ویتامین دی را میتوان بصورت خوراکی و یا تزریقی مصرف کرد. ویتامین دی در بدن ذخیره میشود. تزریق یک آمپول آن میتواند نیاز بدن را تقریبا تا شش ماه تامین کند.
در مصرف ویتامین دی توجه به موارد زیر ضروری است.
اگر از دیگوکسین و یا داروهای ادرار آور تیازیدی استفاده میکنید مراقب باشید ویتامین دی را بیش از اندازه مصرف نکنید.
اگر سنگ کلیه و یا دیگر بیماری های کلیوی و یا بیماری کبدی و یا هورمونی دارید قبل از مصرف ویتامین دی آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
کسانی که کلسیم خون بالایی دارند و یا افراد سرطانی نباید ویتامین دی مصرف کنند.
اگر کربامازپین، پریمیدون، باربیتورات و یا بعضی داروهای ضد ایدز مصرف میکنید نیاز شما به ویتامین دی بیشتر از افراد دیگر است.
اگر ویتامین دی زیاد مصرف شود ممکن است علائم مسمومیت با آن ایجاد گردد که مهمترین آن افزایش سطح کلسیم خون و بروز علائمی مانند تشنگی، ادرار زیاد، تهوع و استفراغ، گیجی و سردرد است.
برای تامین ویتامین دی بدن انجام هر کدام از کارهای زیر کافی است.
هر روز بین ساعات ۱۰ صبح تا ۲ عصر بمدت حدود ۱۵ دقیقه در هوای آفتابی و با پیراهن آستین کوتاه و شلوارک قرار گیرید.
هر روز ماهی بخورید. ماهی هایی که حاوی چربی زیاد هستند مانند ساردین و تن و زرده تخم مرغ بیش از دیگر غذاها ویتامین دی دارند.
روزی ده لیوان شیر تقویت شده با ویتامین دی بنوشید ( منظور شیری است که به آن ویتامین دی اضافه کرده اند)
از مکمل های دارویی ویتامین دی استفاده کنید.
به نظر میرسد تنها راه عملی برای اکثر ما راه آخر باشد. مولتی ویتامین ها اکثرا حاوی فقط ۴۰۰ واحد ویتامین دی هستند و مصرف روزانه بیش از یک عدد قرص مولتی ویتامین درست نیست چون ویتامین های دیگر( مثل ویتامین آ) را در مقادیری بیش از مقدار مورد نیاز وارد بدن ما میکند که ممکن است برای استخوان ما خوب نباشند.
افراد بالای ۵ سال برای داشتن استخوان ها و عضلات سالم و قوی به حدود ۱۰۰۰ واحد ویتامین دی در روز نیاز دارند.
پس منابع غذایی عبارتند از :
منابع گیاهی: غلات و برخی سبزیجات و میوهجات.
منابع حیوانی: کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین حاوی مقادیر زیادی از این نوع ویتامین هستند.
دریافت این ویتامین به صورت مصنوعی مثل کپسول و آمپول